Cây phong lá đỏ là một giống cây quý được du nhập vào Việt Nam trong vài năm gần đây. Mang nét đẹp đặc biệt không thể lẫn với các loài cây khác, cây phong lá đỏ gần như trở thành một niềm yêu thích đối với rất nhiều người. Tuy nhiên, giống cây đẹp đẽ này lại ẩn chứa khá nhiều điều có thể bạn chưa từng biết tới.
Một vài nét về cây phong lá đỏ
Cây phong lá đỏ còn được gọi là cây phong nước, có nguồn gốc từ miền đông Bắc Mỹ và xuất hiện nhiều ở các nước Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và được nhân giống trồng nhiều tại Việt Nam khoảng 7 năm trở lại đây.
Cây phong lá đỏ là thực vật thân gỗ, chi Phong, họ Bồ hòn, có tên khoa học là Acer rubrum. Chúng ưa sống tại những vùng có khí hậu ôn đới, cận ôn đới nên chưa có giống thuần chủng 100% tại Việt Nam. Hiện loại cây này được chia thành 3 nhóm chính: Linearilobum, Palmatum và Dissectum. Để một cây phong lá đỏ phát triển hoàn chỉnh và có tán lá xòe rộng sẽ mất ít nhất khoảng 70-80 năm.
Lá phong đỏ thường có 3-9 thùy tùy từng loài cây, thùy ở giữa lớn nhất và bé dần về hai bên. Lá phong cũng không phải vừa sinh ra đã có màu đỏ. Khi lá non mới mọc ra và phát triển có màu xanh như bao loài cây khác, đến mùa rụng lá, màu lá dần chuyển sang màu đỏ và cam trông rất nổi bật, lá rụng trải đầy xuống đất đỏ cả một khoảng rộng, trông rất thơ mộng và lãng mạn. Nhất là khi mùa rụng lá cây lại rơi vào mùa đông, đã tạo nên một khung cảnh đầy ấm áp giữ tiết trời lạnh giá.
Nếu bạn chưa biết thì cây phong lá đỏ cũng có hoa. Hoa phong có màu đỏ hoặc cam, mọc thành từng chùm và rủ xuống. Hoa của loài cây này cũng khá đặc biệt, có những cây chỉ toàn hoa đực, có những cây lại toàn hoa cái, cũng có những cây có cả hoa đực và hoa cái.
Tại Việt Nam, cây phong lá đỏ chính là biểu trưng cho tài lộc, may mắn và thịnh vượng. Nhiều người tin rằng trồng cây phong lá đỏ sẽ giúp xua đuổi tà khí, mang lại nhiều vượng khí và sức khỏe, bình an cho gia chủ. Mang nét đẹp thanh tao vô cùng nổi bật với sắc đỏ tạo dấu ấn riêng, cây phong lá đỏ được rất nhiều người ưa thích trồng làm cảnh trang trí nhà cửa, sân vườn. Bởi chúng không chỉ đẹp mà còn mang ý nghĩa phong thủy tốt lành.
Những cây phong lá đỏ có kích thước lớn thường được trồng trên các con phố tạo nét sinh động và thu hút. Tán cây phong khá rộng nên được trồng để làm cây bóng mát. Chúng được trồng khá nhiều tại các công viên, quán cafe, khách sạn,… làm tăng vẻ ấn tượng cho không gian. Màu đỏ của lá phong khiến mọi nơi đều như bừng lên sức sống, đầy mới lạ.
Cây phong lá đỏ chỉ hợp với vùng có khí hậu lạnh
Có lẽ bạn cũng biết, tại Hà Nội cũng có một vài tuyến phố trồng hàng dài những cây phong lá đỏ. Đầu năm 2018, 300 cây phong lá đỏ được trồng tại dải phân cách giữa phố Nguyễn Chí Thanh, Láng Hạ và Trần Duy Hưng (Hà Nội). Các hàng cây phong lá đỏ này nằm trong hoạt động trồng 1 triệu cây xanh trên địa bàn Thủ đô đến năm 2020. Tuy nhiên bên cạnh đó cũng còn nhiều băn khoăn và e ngại rằng phong lá đỏ sẽ không thể ra màu lá đẹp như ở trời Âu bởi tại nước ta, khí hậu có thể cũng không phù hợp lắm với giống cây này.
Theo các chuyên gia về thực vật học, cây phong lá đỏ trồng tại Hà Nội vẫn có khả năng sinh trưởng tốt và ổn định, nhưng với điều kiện khí hậu ở Hà Nội thì cây khó có thể ra màu đỏ đậm đẹp mà chúng chỉ hơi ngả vàng dù cho thời tiết có lạnh sâu đến đâu. Theo như lời của TS Nguyễn Thị Kim Lý, Trung tâm Hoa, Cây cảnh, Viện Di truyền Nông nghiệp, cây phong lá đỏ là giống cây ưa lạnh, thích hợp trồng tại khu vực có khí hậu mát mẻ hay ở trên các vùng núi cao, những vùng có không khí lạnh như Sa Pa, Đà Lạt. GS.TS Lê Đình Khả, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu giống và Công nghệ sinh học lâm nghiệp cũng đồng tình với quan điểm này, rằng nếu được trồng ở nơi có điều kiện phù hợp thì cây phong lá đỏ chắc chắn sẽ chuyển màu lá đỏ rất đẹp mắt.
Bài học thất bại khi trồng cây phong lá đỏ tại Hà Nội
Cây phong lá đỏ là một giống cây đẹp và bắt mắt nên cũng được trồng thử nghiệm tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Khi cây được tiến hành trồng, Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Đức Chung đã khẳng định rằng: “Một năm nữa, chúng ta có thể thấy việc nhiệt đới hóa những cây phong lá đỏ và chúng vẫn mang màu sắc như khi trồng tại vùng khí hậu châu Âu”. Nhiều người dân cũng tỏ ra rất thích thú và tưởng tượng đến những nét đẹp lãng mạn khi lá cây chuyển màu đỏ như tại châu Âu.
Dù vậy dự án này cũng gây ra khá nhiều tranh cãi của các chuyên gia trong giới, GS-TS Lê Đình Khả, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu giống và Công nghệ sinh học lâm nghiệp cho rằng giống cây phong lá đỏ không chịu được nóng, sẽ rụng lá gây cản trở giao thông nếu trồng ở dải phân cách đường. Chuyên gia lâm nghiệp Lê Huy Cường, Hội Khoa học kỹ thuật lâm nghiệp cũng cho rằng nên trồng thử nghiệm trước khi đưa vào trồng hàng loạt trên các tuyến phố bởi cây phong lá đỏ này thường chỉ thích hợp với điều kiện ôn đới.
Xét theo tình hình thực tế, thời tiết nắng nóng tại Hà Nội đã khiến cây khó để phát triển tốt hơn được. Khí hậu tại Việt Nam nhất là ở Hà Nội lại không phải là môi trường lý tưởng của giống cây này, do đó mà Công ty Công viên cây xanh Hà Nội đã phối hợp với đơn vị tài trợ di chuyển hơn 200 cây phong lá đỏ trên đường Nguyễn Chí Thanh – Trần Duy Hưng (quận Cầu Giấy) về vườn ươm Yên Sở (quận Hoàng Mai) để chăm sóc và nghiên cứu kỹ hơn về giống cây này.
Giáo sư Nguyễn Lân Hùng – chuyên gia sinh học – Nông nghiệp, Tổng thư ký Hội các ngành sinh học Việt Nam rất ủng hộ việc tìm tòi những giống cây mới lạ để làm đẹp thêm đường phố Hà Nội. Dù vậy, ông Hùng cũng có những nhận định kỹ càng hơn: “Thời gian qua, từ nguồn xã hội hóa, nhiều đơn vị đã bổ sung thêm nhiều cây xanh khác nhau, thử nghiệm và trồng thử điều này cũng giúp cho cảnh quan thiên nhiên của Hà Nội trở nên đa dạng, phong phú và đẹp hơn. Tuy nhiên, việc trồng cây gì, ở vị trí nào cần được thử nghiệm, nghiên cứu, đánh giá một cách kỹ lưỡng”. Ông Hùng cho rằng, trước khi trồng cây phong lá đỏ, các đơn vị trồng ở Hà Nội đã không nghiên cứu kỹ thổ nhưỡng và khí hậu nên mới dẫn đến việc phải thay thế những loại cây khác. Đây cũng là một bài học đắt giá trong thử nghiệm cây trồng đối với Hà Nội.
Trên thực tế, vào mùa hè năm 2021, cơ số những cây phong lá đỏ được trồng trên các tuyến phố đã chết khô bởi thời tiết nắng nóng đến khắc nghiệt, thay đổi thất thường. Mặc dù đã được cảnh báo từ các nhà sinh vật học nhưng phong lá đỏ vẫn cứ thế được dựng lên tại các con phố. Cho đến khi cây không thể chịu đựng thêm nữa thì sai lầm này mới được nhận định một cách rõ ràng. Vì vậy mà chúng đã được di dời đến khu vực khác để tiến hành chăm sóc kỹ hơn. Ngay cả PGS.TS Đặng Văn Hà, Viện trưởng Viện Kiến trúc cảnh quan và Cây xanh đô thị (Đại học Lâm nghiệp) cũng đã từng ngạc nhiên thốt lên rằng: “Có những loại cây thành phố thông tin là trồng thử nghiệm, nhưng mà ở các nước có ai mang cây ra trồng thử nghiệm ở đường phố”?!
Thay thế cây phong lá đỏ để duy trì cảnh quan
Sau 2 năm trồng thử nghiệm cây phong lá đỏ tại Hà Nội đã để lại hậu quả 45 cây chết, 217 cây sống nhưng sinh trưởng, phát triển kém, lá cây sau một thời gian bị héo, cành, nhánh bị khô và hay bị sâu bệnh, ảnh hưởng đến cảnh quan tuyến phố. Do đó, để đáp ứng mỹ quan đô thị, Sở đã đề xuất UBND thành phố đánh chuyển cây phong lá đỏ và trồng thay thế bằng cây bàng lá nhỏ hay còn gọi là bàng Đài Loan.
Về lý do tại sao lại thay thế cây phong lá đỏ bằng cây bàng lá nhỏ, Ông Trần Anh Tuấn, Phó Giám đốc Ban Duy tu các công trình hạ tầng kỹ thuật đô thị (Sở Xây dựng Hà Nội) cho biết giống bàng lá nhỏ đã được trồng thử nghiệm từ lâu và mang lại kết quả mỹ mãn. Cây sinh trưởng rất tốt, ổn định và ít khi bị sâu bệnh, không tốn công chăm sóc và có thể chịu được mưa bão lớn.
Cho đến bây giờ, những cây bàng lá nhỏ không chỉ tạo cảnh quan đô thị đẹp mắt mà còn trở nên quen thuộc với người dân Hà Nội, chiếm được nhiều cảm tình với những tán lá nhỏ đan xen, tạo bóng mát rất tốt. Rõ ràng, để có thể trồng những giống cây đẹp mắt và mang lại giá trị thẩm mỹ cao thì điều kiện tiên quyết nhất vẫn là chúng phải thích hợp với điều kiện sống của một quốc gia.
Cũng thật sự hy vọng rằng đến một ngày nào đó chúng ta có thể ghé lại thăm thú và check in trên một tuyến phố phủ đầy màu đỏ của cây phong lá đỏ. Dù sao đây cũng là một giống cây khá đặc biệt và đẹp mắt, sẽ thật tuyệt vời nếu được ngắm nhìn vẻ đẹp lãng mạn của chúng ngay tại quốc gia của mình phải không nào!